آیا «شرف شمس» اصالت دارد؟ / دیدگاه فقها – بلادنیوز

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری بلادنیوز، شرف‌الشمس را که یکی از روزهای خاص و پررمزوراز محسوب می‌شود، مصادف با نوزدهم فروردین دانسته‌اند. به اعتقاد موافقان این پدیده در علوم غریبه، در این روز، خورشید به نقطه خاصی در آسمان وارد می‌شود که بنا بر باور برخی، دارای تأثیرات معنوی، کیهانی و روحانی ویژه‌ای است. از دیرباز این روز به‌عنوان فرصتی برای دعا، نوشتن اذکار مخصوص و انجام اعمال خاص شناخته شده است. در همین راستا، طلسم معروف شرف‌الشمس که معمولاً بر عقیق زرد نگاشته می‌شود، جایگاهی خاص در میان علاقه‌مندان به علوم غریبه و حکمت اسلامی دارد.

معتقدان به شرف‌الشمس بر این باورند که این روز، دریچه‌ای برای تقرب به عالم ملکوت و دریافت برکات الهی است. نوشته شدن اسماء مقدس و رموز خاص با آدابی مشخص در این روز، نه‌تنها به‌عنوان حرزی برای حفاظت، بلکه به‌عنوان نمادی از ارتباط انسان با عوالم بالاتر تلقی می‌شود. گرچه این باورها همواره میان علما و مفسران، موافقان و مخالفانی داشته، اما تأثیر آن بر فرهنگ دینی و معنوی مردم به‌ویژه در ایران غیرقابل انکار است؛ به‌گونه‌ای که هنوز هم در نوزدهم فروردین، بسیاری از افراد با نیت خالصانه به نگارش یا همراه داشتن شرف‌الشمس اقدام می‌کنند، به امید آنکه از آثار معنوی آن بهره‌مند شوند.

در عین حال ابهاماتی و مجهولاتی در این زمینه وجود دارد که باید به صورت دقیق از سوی موافقان شرف شمس پاسخ داده شود.

دیدگاه علمی:

اولین نکته این است که براساس جدول کتاب «التفهیم»، شرف شمس هنگامی است که خورشید 19 درجه در برج حمل  باشد. اما باید توجه داشت تفاوت بین سال نجومی و سال تقویمی باعث می‌شود موقعیت خورشید در بروج در یک روز خاص کمی جا‌به‌جا شود. گاهی کبیسه‌ بودن سال‌ها هم باعث جابه‌جایی اندک در تطابق این دو می‌شود. ضمن آنکه از دیدگاه محاسباتی خورشید در درجه 19 حمل باشد مطابق با 19 فروردین نیست  .تقویم دانان به قرار داد به روز اول تحویل سال اول برج حمل می گویند تا تقویمها برآن پایه تنظیم شود پس مساله ای حقیقی نیست وفقط یک قرار داد است اما از نظر نجومی خورشید در لحظه تحویل سال در اواخر صورت فلکی حوت است پس درجه 19 حمل 19 فروردین نیست بلکه اواسط اردیبهشت ماه است. (مهدی دانشیار، کارشناس اختر فیزیک و اختر شیمی و کیهان شناسی)

دیدگاه روایی:

دومین نکته، مربوط به منشأ این دیدگاه است: آیا «شرف الشمس» ریشه‌ای روایی دارد؟ به‌عبارت‌دیگر، آیا این عمل بخشی از سیره‌ی پیامبر اسلام (ص) بوده و اهل‌بیت علیهم‌السلام بر آن پایبند بوده‌اند و شیعیان را به انجام آن ترغیب کرده‌اند؟ با نگاهی به پیشینه‌ی تاریخی شرف الشمس، روشن می‌شود که این عمل در سیره‌ی عترت جایگاهی نداشته است. مبشر کاشانی، شرف الشمس را از جمله علوم غریبه می‌داند و تأکید می‌کند که در منابع روایی یا کتب ادعیه و اذکار متقدمان، اثری از آن یافت نمی‌شود؛ بلکه اعتبار آن توسط برخی از متأخران در چند قرن اخیر مطرح شده است.

تنها اشاره‌ای به نقل قولی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام وجود دارد که در آثار متقدم شیعه و کتب اصلی روایی شیعه یافت نمی‌شود. تنها استناد موجود به «مصباح کفعمی» (معروف به «جُنَّةُ الوافیه») نسبت داده می‌شود، اما جستجوها نشان می‌دهد که این روایت در کتاب مصباح یافت نشده است. حتی پژوهشگران نیز بر این باورند که چنین روایتی در این کتاب وجود ندارد. بنابراین، انتساب مستقیم این حروف به امام علی علیه‌السلام در «مصباح کفعمی» با ابهام روبروست و سند محکمی برای آن ارائه نشده است. تنها اشاره کفعمی، به قرارگیری خورشید در برج‌های حمل، ثور و جوزا است. او می‌نویسد: «زمان، حاصل گردش شب و روز و سرمایه‌ی گران‌بهای انسان برای رسیدن به سعادت است. هر روز و شب 12 ساعت دارند، گرچه طول واقعی ساعات بسته به فصل کم و زیاد می‌شود. بلندترین روز در 13 حزیران (حدود 23 خرداد) است… و بهار، نزد آنان زمانی است که خورشید در برج‌های حمل، ثور و جوزا باشد (یعنی فروردین، اردیبهشت، خرداد).»

ضمن آنکه علامه مجلسی در جلد 54 از کتاب بحار الأنوار به اختلاف نظر میان منجمان درباره موقعیت «شرف» سیارات (بالاترین نقطه تأثیر نجومی) می‌پردازد و اشاره می‌کند که طبق قواعد نجومی، شرف شمس در برج حمل و شرف عطارد در سنبله است، اما در عمل چنین فاصله‌ای بین آن‌ها ممکن نیست.

اما برخی مراجع عظام تقلید شرف شمس را فاقد اعتبار دانسته‌اند:
آیت‌الله مکارم شیرازی در استفتائات خود می‌نویسند: «انگشتر و حرز شرف‌الشمس در روایات معتبر نیامده است و اعتباری ندارد. سزاوار است مؤمنین برای حفظ خود از آیات و روایاتی که از معصومین علیهم‌السلام در کتب معتبر وارد شده است، استفاده کنند. همچنین آیت‌الله نوری همدانی می‌گوید «سند صحیحی در انتساب ان به ائمه معصومین علیهم‌السلام رویت نشده است.»

نتیجه آنکه با اندکی بررسیِ پیشینه‌ی «شرف شمس» مشخص می‌شود که این موضوع برای اولین بار توسط عالمان به علوم غریبه مطرح شده و به تدریج در طول زمان گسترش یافته و شاخ و برگ بیشتری پیدا کرده است. به عبارت دیگر، خاستگاه اولیه‌ی این باور به محافل علوم غریبه باز می‌گردد و در گذر زمان، با افزودن جزئیات و باورهای مختلف، به شکل امروزی درآمده است و حرزهایی که روی آن نوشته می‌شود، در واقع طلسماتی است که گاهی نماد «ستاره‌ی داود» را که یکی از نمادهای اصلی جادوگران است، روی برخی از حکاکی‌ها مشاهده می‌کنیم.

نمونه‌ای از طلسم شرف شمس با ستاره داود (به دلیل تأثیر منفی طلسم، قسمتی از آن لاک‌گیری شده است)

انتهای‌پیام/