وضعیت نگران کننده تالاب میانکاله / نیمی از تالاب خشک شده است – بلادنیوز

به گزارش بلادنیوزبه نقل از رکنا، در دل مازندران، جایی که گردن‌های ظریف فلامینگوها سال‌ها تصویر زیبا و نادری از هم‌زیستی حیات وحش با طبیعت را ترسیم می‌کردند، امروز چیزی جز زنگ خطر نیست.

شبه‌جزیره میانکاله، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی ایران، در آستانه نابودی قرار گرفته است؛ نه فقط به‌دلیل خشکسالی، که اینک با تهدیدی جدید و ویرانگر به نام پتروشیمی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

محمد عنایتی نجف‌آبادی، فعال رسانه‌ای تاکید داشت:

«تجربه مشاهده گردن‌دراز فلامینگو در کنار دودکش‌های عظیم صنعتی، تنها در یک نقطه از زمین محقق می‌شود؛ شبه‌جزیره‌ای در شمال ایران به نام میانکاله.»

او ادامه می‌دهد:

«ماهواره‌ها فاش می‌کنند که نیمی از سطح تالاب میانکاله خشکیده و هم‌اکنون تنها ۵۱.۳ درصد از سطح آبی آن پر آب است. رقمی که نسبت به سال پیش ۱۵ درصد کاهش نشان می‌دهد.»

این فعال رسانه ای هشدار می‌دهد که میانکاله فقط یک تالاب نیست، بلکه ایستگاه زمینی برای حیات صدها هزار پرنده مهاجر است:

«میانکاله ایستگاه زمینی بیش از ۲۸ نوع پرنده مهاجر است که مسیر مهاجرت‌شان از سیبری تا قطب جنوب کشیده می‌شود.»

او یادآور می‌شود که فاجعه زیست‌محیطی از چند سال پیش آغاز شده:

«در سال ۱۳۹۸ با شروع کاهش سطح آب، موجی از تلف شدن پرنده‌ها آغاز شد و بیش از ۵۰ هزار پرنده مهاجر از یک سفر سلامت محروم شدند.»

و حالا، این تهدید زیست‌محیطی ابعاد جدیدتری پیدا کرده:

«خشکسالی تنها منبع تهدید میانکاله نیست؛ توسعه یک واحد پتروشیمی در این منطقه، حیات این زیستگاه غنی را به خطر انداخته است.»

عنایتی تنها راه مقابله با این خطر را در هم‌افزایی مردم و نهادهای مسئول می‌داند:

«سازمان حفاظت محیط زیست تنها مرجعی است که به کمک افکار عمومی می‌تواند جلوی ساخت پتروشیمی میانکاله را بگیرد.»

میانکاله، آخرین فرصت ما برای حفظ یک زیستگاه بی‌بدیل است. پیش از آن‌که همه چیز خیلی دیر شود.

راهکارهای مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی در میانکاله

برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی در میانکاله، نخستین اقدام حیاتی، ارزیابی دقیق و پیوسته اثرات زیست‌محیطی پروژه‌های صنعتی، به‌ویژه ساخت پتروشیمی‌ها در این منطقه است. بر اساس اصول ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA)، سازمان حفاظت محیط زیست باید پیش از هرگونه مجوز ساخت، ارزیابی کاملی از تأثیرات بلندمدت چنین پروژه‌هایی بر منابع آبی و اکوسیستم‌های تالابی منطقه انجام دهد. این ارزیابی باید شامل مدل‌سازی‌های هیدرولوژیکی و بیولوژیکی باشد تا تأثیرات بر فرایندهای اکوسیستمی از جمله آلودگی خاک، آب و هوا، تخریب زیستگاه‌ها و تغییرات در الگوهای مهاجرت پرندگان مهاجر به‌طور دقیق پیش‌بینی شود. در این راستا، استفاده از فناوری‌های نوین سنجش از دور (Remote Sensing) برای پایش تغییرات لحظه‌ای در سطح تالاب و پوشش گیاهی می‌تواند اطلاعات دقیقی را برای اتخاذ تصمیمات علمی و مدیریتی فراهم کند.

دومین گام، به‌کارگیری مدل‌های مدیریتی پیچیده برای احیای اکوسیستم‌های تالابی است که بر اساس رویکرد اکوسیستم‌محور و پایدار طراحی شده باشند. بر اساس مطالعات علمی، باید برنامه‌های مدیریت منابع آبی میانکاله به‌طور ویژه تحت نظر سازمان آب و برق استان مازندران و وزارت نیرو تنظیم گردد. استفاده از مدل‌های دینامیک سیستم‌های آبی (Water Systems Dynamics Models) برای پیش‌بینی نوسانات سطح آب تالاب و تعیین راهکارهایی برای بهبود وضعیت هیدرولوژیکی منطقه به‌ویژه در شرایط خشکسالی، ضروری است. این مدل‌ها می‌توانند به مسئولان کمک کنند تا بهترین استراتژی‌ها را برای احیای سطح آب تالاب و جلوگیری از خشک شدن بیشتر آن اتخاذ کنند. در این چارچوب، طرح‌های مدیریت و استفاده بهینه از منابع آب در هم‌افزایی با کشاورزان و جوامع محلی، به‌ویژه در زمینه بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی، باید به دقت تدوین شود.

در نهایت، لازم است که به منظور پیشگیری از هرگونه آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی، نهادهای دولتی و محلی بر اساس اصول توسعه پایدار (Sustainable Development) رویکردی جامع و یکپارچه در مدیریت محیط زیست اتخاذ کنند. در این چارچوب، اجرای الزامات قانونی و استانداردهای بین‌المللی در زمینه حفاظت از تالاب‌ها و مناطق حساس اکولوژیک باید به‌شدت نظارت و پیگیری شود. به‌طور خاص، لزوم تطبیق با کنوانسیون رامسر و دستورالعمل‌های اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) برای مدیریت مناطق حفاظت‌شده، امری اجتناب‌ناپذیر است. همچنین، باید یک سازوکار نظارتی دقیق و مستمر از طریق همکاری‌های بین‌المللی با سازمان‌های زیست‌محیطی جهانی برای بررسی روند تغییرات محیط زیستی میانکاله در بازه‌های زمانی مشخص ایجاد شود.